Z tematem biegunów magnetycznych Ziemi wiąże się wiele pytań. Dlaczego kompas zawsze pokazuje północ? Gdzie tak na prawdę znajduje się biegun północny i czy na pewno na północy? Nawet adres zamieszkania Świętgo Mikołaja, który podobno mieszka na biegunie północnym budzi kontrowersje. W tym artykule spróbujemy razem poszukać odpowiedzi na te pytania!
1. Jak działa kompas?
Zacznijmy od zasady działania kompasu. Jak działa kompas? Najważniejszym elementem kompasu jest obracająca się igła magnetyczna. Igła magnetyczna to nic innego jak mały, łatwo obracający się magnes. Grot strzałki igły magnetycznej to jej biegun północny.
Z artykułu o magnesach wiemy już, że bieguny jednoimienne się odpychają a różnoimienne przyciągają. A zatem grot igły magnetycznej czyli jej biegun północny powinien wskazać … magnetyczny biegun południowy Ziemi. I tak właśnie jest!
Zaraz, zaraz – ale czy kompas nie miał przypadkiem wskazywać północy? Przyjrzyjmy się dokładniej biegunom magnetycznym Ziemi aby to ustalić.
2. Bieguny magnetyczne Ziemi
Ziemia to gigantyczny magnes. W zewnętrznych warstwach jądra Ziemi znajduje się stopiony metal, o właściwościach magnetycznych, który przemieszcza się pod wpływem ciepła. W uproszczeniu możemy sobie wyobrazić, że w środku Ziemi znajduje się ogromny magnes sztabkowy a jego biegun północny znajduje się w okolicach bieguna geograficznego południowego. Jak każdy magnes, Ziemia wytwarza pole magnetyczne, która pokrywa Ziemię oraz rozciąga się daleko w przestrzeń kosmiczną. I na to pole reaguje igła kompasu.
Biegun magnetyczny północny Ziemi znajduje się w pobliżu bieguna geograficznego południowego. A biegun magnetyczny południowy Ziemi w pobliżu bieguna geograficznego północnego. W geografii bieguny nazywamy zgodnie z ich położeniem a nie właściwościami magnetycznymi – i tak biegun geograficzny północny znajduje się na półkuli północnej a biegun geograficzny południowy na półkuli południowej.
A zatem wszystko się zgadza. Igła magnetyczna pokazuje biegun magnetyczny południowy, który znajduje się w okolicy bieguna geograficznego północnego.
Ciekawostka
W historii Ziemi wielokrotnie dochodziło już do odwrócenia biegunów. To proces długotrwały i stopniowy. Każdego roku magnetyczny biegun północny odrobinę zmienia swoje położenie. A więc jest możliwe, że za kilka tysięcy lat biegun magnetyczny północny znajdzie się na geograficznej północy.
3. Bieguny geograficzne Ziemi
Czy kompas pokazuje geograficzną północ? Nie do końca, ale blisko. Ustaliliśmy, że kompas pokazuje biegun magnetyczny południowy Ziemi, który bardzo wolno zmienia swoje położenie. Jest on położony ok. 1000 km od geograficznej północy.
Jak odnaleźć prawdziwy biegun geograficzny? Znajduje się on na osi obrotu Ziemi, na jej powierzchni. Inaczej, jest to punkt najbardziej oddalony od równika. Szerokość geograficzna bieguna północnego wynosi 90° szerokości geograficznej północnej a bieguna południowego 90° szerokości geograficznej południowej.
Ciekawostka
Powszechnie wiadomo, że Święty Mikołaj mieszka na biegunie północnym. Ustalenie jego prawidłowego adresu aby chociażby wysłać mu świąteczny list nie jest jednak takie proste. W Kanadzie list należy zaadresować na biegun północny jako państwo podając Kanadę a jako kod pocztowy HOH OHO. Inna popularna, szczególnie w Europie opcja to miasto Rovaniemi w Finlandii, tuż za kołem podbiegunowym. Grenlandczycy twierdzą, że jedyna rozsądna opcja to Grenlandia – bo tylko stąd można dojechać na biegun saniami. Wydaje się jednak, że magicznymi saniami można by dolecieć choćby na magnetyczny biegun północny.
